تجربه هیجانی یکی از جنبه های اصلی زندگی روانی اجتماعی انسان هاست. طبع زندگی به گونه ای است که نمی توان انتظار داشت که انسان ها در طی زندگی خود با موقعیت های رنج آور، ناراحت کننده، اضطراب زا و افسرده ساز مواجه نشوند. اما مشکل از زمانی شروع می شود که میزان و طول مدت دوام و تکرار این هیجانها بقدری شود که فرد را از سازگاری با ملزومات زندگی فردی و اجتماعی دور کند. اختلالات هیجانی و رفتاری نوعی بی ثباتی هیجانی هستند که با ویژگی های زیر مشخص می شود.
– ناتوانی حاد یا مزمن دربرقراری و حفظ روابط بین فردی ارضا کننده با دیگران .
– ناسازگاری حاد یا مزمن رفتاری با شرایطی که در آن فشار یا تهدید خاصی وجود ندارد.
برخی از علائم رفتاری و احساسی که حاکی از وجود مشکلات هیجانی هستند، عبارتند از:
– احساس اندوه و گرفتگی خلقی به گونه ای که نا متناسب با شرایط و مقتضیات زیستی یا محیطی باشد.
– ناتوانی در تفکر هدفمند یا ناتوانی در تمرکز
– ترس و نگرانی ( ها) غیر موجه یا احساس گناه خیلی شدید
– نوسان خلق شدید و مکرر
– کناره گیری افراطی از دیگران
– کناره گیری افراطی از فعالیت های روزمره.
– خستگی مفرط، احساس دائمی کمبود توان و نیرو، مشکلات مداوم خواب.
– ناتوانی در مواجه شدن با مشکلات و فشار زاهای روزمره.
– مشکل در درک و ارتباط کارآمد با موقعیت ها و مردم
– سوء مصرف و یا اعتیاد به الکل و موارد مخدر یا محرک
– تغییرات مشکل ساز قابل ملاحظه در عادات عذائی
– تعییر ات مشکل ساز قابل ملاحظه در شوق وعلائق جنسی.
– خشم شدید، خصومت یا بزهکاری.
– افکار تکرای و مداوم خودکشی.
– وجود افکار بریده از واقعیت( هذیان) و نجربه های حسی غیر واقعی( توهم).
– برخی مواقع نیز اختلالات هیجانی خود را به شکل مشکلات جسمی نظیر معده درد، کمردرد، سردرد، دردهای عضلانی و سایر مشکلات جسمی که بررسی های پزشکی برای آنها دلیل زیستی مشخصی نیافته اند، نشان می دهند.
شیوه برطرف کردن و درمان اختلالات هیجانی:
فرایند یاری رسانی حرفه ای به افرادی که از سطوح مختلف مشکلات هیجانی رنج می برند شامل چند مرحله اصلی است.
- بررسی احتمال وجود زمینه های زیستی شامل عوامل ژنتیک و اکتسابی آسیب های نورولوژیک و متابولیک ایجاد مشکلات هیجانی توسط روانپزشک یا متخصص مغزو اعصاب و اقدام برای دارو درمانی لازم.
- بررسی زمنه های روانی اجتماعی ایجاد مشکلات هیجانی نظیر فقر مهارت های انطباقی، فقرمهارت های ارتباط هیجانی، فقر مهارت های ارتباط اجتماعی، فقرمهارت های حل مسئله بین فردی و..
- بررسی احتمال وجود مشکلات روان شناختی زیر ساخت مشکلات هیجانی نظیر تثبیت در مراحل ابتدائی تر رشد هیجانی، اعتماد بنفس مغشوش، عزت نفس پایین، خود پنداره منفی، اهداف ایده آلی اغراقی و غیر منطقی، وجود باور های غلط، خطاهای شناختی آسیب زا، طرح واره های ناکارآمد و… .
- استفاده از خدمات حرفه های مشاوره و رواندرمانی برای کمک به فرد برای بر طرف کردن آنها.
چه افرادی شایسته ارائه خدمات مشاوره و رواندرمانی به افراد مبتلا به اختلالات هیجانی هستند؟
– مشاور یا رواندرمانگر فردی است با حداقل تحصیل کارشناسی ارشد در رشته های مشاوره یا روان شناسی بالینی. او دوره های تکمیلی کارورزی را پس از دانش آموخته شدن از دانشگاه زیر نظر یک دکترای تخصصی در رشته های مشاوره و یا روان شناسی بالینی گذرانیده و در عین حال از سازمان نظام روان شناسی و مشاوره کشور دارای پروانه فعالیت است.
– برخی از متخصصین روانپزشکی نیز که دوره های تکمیلی مشاوره و رواندرمانی را گذرانیده اند قابلیت ارائه خدمات مشاوره و رواندرمانی را علاوه بر قابلیت های دارودرمانی مشکلات هیجانی دارا هستند.
* شایان ذکر است که به عنوان مشتری خدمات مشاوره و رواندرمانی این حق شما است که در هنگام مراجعه به متخصصان حرفه ای از آنها در مورد رویکرد نظری که از آن برای ارائه خدمت مشاوره و رواندرمانی استفاده می کنند و نیز سوابق آموزشی و مجوزهای حرفه ای مربوطه سوال نمایید.
دکتر بهمن بهمنی؛ دکترای مشاوره، دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی
